Kleindochter gedeporteerde joden onthult gedenksteen bij ’t Ganzenust

VRIESCHELOO – Zaterdagmiddag heeft Ruth Riemersma – Braaf bij ’t Ganzenust in Vriescheloo een gedenksteen voor haar gedeporteerde grootouders en hun helper onthuld.

Het is 27 juni 1944. Klazien Baars hoort bij haar buren aan de Meidoornlaan 3 in Vriescheloo honden blaffen en mensen schreeuwen. Als ze poolshoogte gaat nemen ziet zij hoe haar buurman Hindrik Kuiper, een man en een vrouw door de Landwacht worden weggevoerd. Het blijken de joodse veehandelaar Rudolf Braaf en zijn vrouw Sara Nathan uit Winschoten te zijn. Zij zaten sinds eind 1942 bij de familie Kuiper ondergedoken.

Het echtpaar Braaf kwam in Westerbork terecht om vandaar op transport naar Auschwitz te gaan, waar zij beiden op zes september van dat jaar het leven lieten. Zij wisten niet dat hun dochter Sylvia Edith daar ruim een jaar eerder ook was vergast. Hun zoon Sallo was uit Westerbork ontsnapt en zat in Hoogeveen ondergedoken. Hindrik Kuiper vond in januari 1945 de dood in Oraniënburg/Sachsenhausen.

Op 28 juni 1944 vond opnieuw een razzia plaats. Deze keer bij de schoonzoon van de familie Kuiper: Pieter Raske en zijn vrouw Grietje. Pieter en zijn Joodse onderduikers Jeizel, Frouke en hun zoon Elie Kosses werden naar buiten gedirigeerd. Omdat Jeizel zich hierbij hevig verzette werd hij in het roggeveld voor de ogen van zijn vrouw en 24 jarige zoon doodgeschoten. Moeder Frouwke en zoon Elie vonden de dood in het kamp Bergen-Belsen in februari 1945. Twee andere zonen: Benjamin en Helmand waren reeds in september 1942 in Auschwitz omgebracht. Pieter Raske belandde via Amersfoort, Vught en Neuengamme eveneens in Bergen-Belsen. Hij overleefde daar nog wel de bevrijding maar niet meer de uitputting. Zijn vrouw Grietje werd pas in februari 1951 door het Minister van Justitie van zijn overlijden op de hoogte gebracht.

Dit verhaal werd zaterdagmiddag aan de aanwezigen bij ’t Ganzenust in Vriescheloo door Gerhard Kruizinga verteld. Gerhard Kruizinga heeft een boek over zijn grootvader Lourens geschreven. Opa Lourens en zijn vrouw Klazien waren buren van de familie Kuiper. In het boek Lourens, kroniek van een leven wordt een hoofdstuk aan de gruwelijke gebeurtenissen in deze juni-dagen gewijd.

De heer Kruizinga ontdekte dat in Bellingwolde een gedenkteken voor in de oorlog omgekomen Joodse inwoners van de gemeente Bellingwedde staat. Hierop staan ook de namen van de familie Kosses vermeld. Ook zijn er vorig jaar door de Stichting Monument Joodse Begraafplaats Bellingwolde(SMJBB), die zich heeft ingezet om de herinnering aan de Joodse slachtoffers in deze gemeente blijvend te houden, struikelstenen voor de voormalige woningen van Joodse burgers in de gemeente geplaatst.

Voor het echtpaar Braaf en de man die hen bijna twee jaar verborgen hield was nergens een tastbare herinnering. Dit kwam doordat het echtpaar Braaf officieel geen inwoners van Bellingwedde waren. Gerhard Kruizinga zocht contact met de SMJBB en begon een speurtocht naar nog in leven zijnde familieleden van het echtpaar Braaf. Dit alles heeft er toe geleid dat Ruth Riemersma – Braaf zaterdagmiddag bij ’t Ganzenust een gedenksteen voor Hindrik Kuiper en haar omgekomen grootouders  heeft onthuld.

De heer Kruizinga eindigde zijn speech met woorden van een lied van Maarten Peters, van de CD ‘Bevroren tranen’:

Zoveel woorden nooit gesproken, zoveel liefdes nooit beleefd, zoveel vuren nooit ontstoken, zoveel kinderen nooit geweest, zoveel lentes nooit geroken, zoveel vruchten nooit geplukt, zoveel takken afgebroken van die stamboom afgerukt, zoveel dromen aan het venster van de toekomst weggedrukt, uit het leven weggeruk, zoveel leegte, opdat het nooit vergeten wordt!

Bij de onthulling waren naast de heer Kruizinga ook  familieleden van het echtpaar Braaf en het echtpaar Kosses, afgevaardigden van de vereniging Vrienden van de synagoge Bourtange, bestuursleden van de Stichting Monument Joodse Begraafplaats Bellingwolde, wethouder W. ’t Mannetje en een aantal belangstellenden aanwezig.

Het boek Lourens, kroniek van een leven kan worden besteld via de mail: glkruizinga@gmail.com en door overmaking van de kosten naar rek.nr NL64INGB0002892960 t.n.v. G.L. Kruizinga, Dalfsen resp. € 22,00 met verzendkosten en € 18,00 als het boek in overleg en bij gelegenheid kan worden gehaald of bezorgd.

Westerwolde Actueel. Foto’s: Catharina Glazenburg.